صفات امام علیه السلام درس هشتم

 بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی کهف الحصین و غیاث المضطر المستکین

حجتک و کلمتک الناموس الاکبر الامام القائم المنتظر حجه بن الحسن العسکری

ارواح العالمین لتراب مقدمه الفدا

اللهم عجل فرجه و سهل مخرجه و اجعلنا من خیر اعوانه و انصاره و الفائزین لمشاهدته

و الممتثلین لاوامره.

اعتقادات/صفات امام علیه السلام/جلسه هشتم

شجره طیبه
أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتی‏ أُکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ         «24 و 25  / ابراهیم»

کلینی و صفار و ابن بابویه از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: من اصل و ریشه آن درختم، و جناب امیر علیه السلام فرع آن است و امامان از فرزندان ایشان شاخه های آنند و علم ائمه میوه آنند، و مؤمنان برگهای آنند، آیا درخت بغیر اینها چیزی می باشد؟

راوی گفت: نه والله، حضرت فرمود که: بخدا سوگند مؤمنی که متولد می شود یک برگ آن درخت بهم می رسد و مؤمنی که می میرد یک برگ از آن درختش می افتد و کم می شود.

عیاشی از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: شجره طیبه، مثلی است که خدا برای اهل بیت پیغمبر زده است؛ و شجره خبیثه، مثلی است که برای دشمنان ایشان زده است.

و در مجمع البیان از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که: شجره خبیثه مثل بنی امیه است.

علامه مجلسی در بیان روایات وارده در این باب می فرمایند : اعدای خبیثه ایشان را به آن شجره خبیثه ملعونه تشبیه فرموده، بعضی از آن ملاعین به منزله ریشه اند مثل ابوبکر و عمر، و بعضی به منزله ساقند مانند بنی امیه، و بعضی به منزله شاخه اند مانند بنی عباس و امثال ایشان. و شیعیان گمراه آنها به منزله برگهای آن درختند، و میوه آن درخت که عبارت از شبهات و شکوک و علوم باطله ایشان است به منزله حنظل ناگوار که قاتل اهل ضلالت است.

 

المناقب لابن شهرآشوب الْفَضْلُ بْنُ الرَّبِیعِ وَ رَجُلٌ آخَرُ قَالا حَجَّ هَارُونُ الرَّشِیدُ وَ ابْتَدَأَ بِالطَّوَافِ وَ مُنِعَتِ الْعَامَّةُ مِنْ ذَلِکَ لِیَنْفَرِدَ وَحْدَهُ فَبَیْنَمَا هُوَ فِی ذَلِکَ إِذِ ابْتَدَرَ أَعْرَابِیٌّ الْبَیْتَ وَ جَعَلَ یَطُوفُ مَعَهُ فَقَالَ الْحَاجِبُ تَنَحَّ یَا هَذَا عَنْ وَجْهِ الْخَلِیفَةِ فَانْتَهَرَهُمُ الْأَعْرَابِیُّ وَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سَاوَى بَیْنَ النَّاسِ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ فَقَالَ‏ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ  فَأَمَرَ الْحَاجِبَ بِالْکَفِّ عَنْهُ فَکُلَّمَا طَافَ الرَّشِیدُ طَافَ الْأَعْرَابِیُّ أَمَامَهُ فَنَهَضَ إِلَى الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ لِیُقَبِّلَهُ فَسَبَقَهُ الْأَعْرَابِیُّ إِلَیْهِ وَ الْتَثَمَهُ ثُمَّ صَارَ الرَّشِیدُ إِلَى الْمَقَامِ لِیُصَلِّیَ فِیهِ فَصَلَّى الْأَعْرَابِیُّ أَمَامَهُ فَلَمَّا فَرَغَ هَارُونُ مِنْ صَلَاتِهِ اسْتَدْعَى الْأَعْرَابِیَّ فَقَالَ الْحُجَّابُ أَجِبْ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ مَا لِی إِلَیْهِ حَاجَةٌ فَأَقُومَ إِلَیْهِ بَلْ إِنْ کَانَتِ الْحَاجَةُ لَهُ فَهُوَ بِالْقِیَامِ إِلَیَّ أَوْلَى قَالَ صَدَقَ فَمَشَى إِلَیْهِ وَ سَلَّمَ عَلَیْهِ فَرَدَّ عَلَیْهِ السَّلَامَ فَقَالَ هَارُونُ أَجْلِسُ یَا أَعْرَابِیُّ فَقَالَ مَا الْمَوْضِعُ لِی فَتَسْتَأْذِنَنِی فِیهِ بِالْجُلُوسِ إِنَّمَا هُوَ بَیْتُ اللَّهِ نَصَبَهُ لِعِبَادِهِ فَإِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَجْلِسَ فَاجْلِسْ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَنْصَرِفَ فَانْصَرِفْ فَجَلَسَ هَارُونُ وَ قَالَ وَیْحَکَ یَا أَعْرَابِیُّ مِثْلُکَ مَنْ یُزَاحِمُ الْمُلُوکَ قَالَ نَعَمْ وَ فِیَّ مُسْتَمَعٌ قَالَ فَإِنِّی سَائِلُکَ فَإِنْ عَجَزْتَ آذَیْتُکَ قَالَ سُؤَالُکَ هَذَا سُؤَالُ مُتَعَلِّمٍ أَوْ سُؤَالُ مُتَعَنِّتٍ قَالَ بَلْ سُؤَالُ مُتَعَلِّمٍ قَالَ اجْلِسْ مَکَانَ السَّائِلِ مِنَ الْمَسْئُولِ وَ سَلْ وَ أَنْتَ مَسْئُولٌ‏ فَقَالَ هَارُونُ أَخْبِرْنِی مَا فَرْضُکَ قَالَ إِنَّ الْفَرْضَ رَحِمَکَ اللَّهُ وَاحِدٌ وَ خَمْسَةٌ وَ سَبْعَةَ عَشَرَ وَ أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ وَ أَرْبَعٌ وَ تِسْعُونَ وَ مِائَةٌ وَ ثلاثون [ثَلَاثَةٌ] وَ خَمْسُونَ عَلَى سَبْعَةَ عَشَرَ وَ مِنِ اثْنَیْ عَشَرَ وَاحِدٌ وَ مِنْ أَرْبَعِینَ وَاحِدٌ وَ مِنْ مِائَتَیْنِ خَمْسٌ‏ وَ مِنَ الدَّهْرِ کُلِّهِ وَاحِدٌ وَ وَاحِدٌ بِوَاحِدٍ قَالَ فَضَحِکَ الرَّشِیدُ وَ قَالَ وَیْحَکَ أَسْأَلُکَ عَنْ فَرْضِکَ وَ أَنْتَ تَعُدُّ عَلَیَّ الْحِسَابَ قَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ الدِّینِ کُلَّهُ حِسَابٌ وَ لَوْ لَمْ یَکُنِ الدِّینُ حِسَاباً لَمَا اتَّخَذَ اللَّهُ لِلْخَلَائِقِ حِسَاباً ثُمَّ قَرَأَ وَ إِنْ کانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنا بِها وَ کَفى‏ بِنا حاسِبِینَ‏  قَالَ فَبَیِّنْ لِی مَا قُلْتَ وَ إِلَّا أَمَرْتُ بِقَتْلِکَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَقَالَ الْحَاجِبُ تَهَبُهُ لِلَّهِ وَ لِهَذَا الْمَقَامِ قَالَ فَضَحِکَ الْأَعْرَابِیُّ مِنْ قَوْلِهِ فَقَالَ الرَّشِیدُ مِمَّا ضَحِکْتَ یَا أَعْرَابِیُّ قَالَ تَعَجُّباً مِنْکُمَا إِذْ لَا أَدْرِی مَنِ الْأَجْهَلُ مِنْکُمَا الَّذِی یَسْتَوْهِبُ أَجَلًا قَدْ حَضَرَ أَوِ الَّذِی اسْتَعْجَلَ أَجَلًا لَمْ یَحْضُرْ فَقَالَ الرَّشِیدُ فَسِّرْ مَا قُلْتَ قَالَ أَمَّا قَوْلِی الْفَرْضُ وَاحِدٌ فَدِینُ الْإِسْلَامِ کُلُّهُ وَاحِدٌ وَ عَلَیْهِ خَمْسُ‏ صَلَوَاتٍ وَ هِیَ سَبْعَ عَشْرَةَ رَکْعَةً وَ أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ سَجْدَةً وَ أَرْبَعٌ وَ تِسْعُونَ تَکْبِیرَةً وَ مِائَةٌ وَ ثَلَاثٌ وَ خَمْسُونَ تَسْبِیحَةً وَ أَمَّا قَوْلِی مِنِ اثْنَیْ عَشَرَ وَاحِدٌ فَصِیَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ مِنِ اثْنَیْ عَشَرَ شَهْراً وَ أَمَّا قَوْلِی مِنَ الْأَرْبَعِینَ وَاحِدٌ فَمَنْ مَلَکَ أَرْبَعِینَ دِینَاراً أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِ دِینَاراً وَ أَمَّا قَوْلِی مِنْ مِائَتَیْنِ خَمْسَةٌ فَمَنْ مَلَکَ مِائَتَیْ دِرْهَمٍ أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَیْهِ خَمْسَةَ دَرَاهِمَ وَ أَمَّا قَوْلِی فَمِنَ الدَّهْرِ کُلِّهِ وَاحِدٌ فَحَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ أَمَّا قَوْلِی وَاحِدٌ مِنْ وَاحِدٍ فَمَنْ أَهْرَقَ دَماً مِنْ غَیْرِ حَقٍّ وَجَبَ إِهْرَاقُ دَمِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ‏ فَقَالَ الرَّشِیدُ لِلَّهِ دَرُّکَ وَ أَعْطَاهُ بَدْرَةً فَقَالَ فَبِمَ اسْتَوْجَبْتُ مِنْکَ هَذِهِ الْبَدْرَةَ یَا هَارُونُ بِالْکَلَامِ أَوْ بِالْمَسْأَلَةِ قَالَ بِالْکَلَامِ قَالَ فَإِنِّی سَائِلُکَ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَإِنْ أَتَیْتَ بِهَا کَانَتِ الْبَدْرَةُ لَکَ تَصَدَّقْ بِهَا فِی هَذَا الْمَوْضِعِ الشَّرِیفِ وَ إِنْ لَمْ تُجِبْنِی عَنْهَا أَضَفْتَ إِلَى الْبَدْرَةِ بَدْرَةً أُخْرَى لِأَتَصَدَّقَ بِهَا عَلَى فُقَرَاءِ الْحَیِّ مِنْ قَوْمِی فَأَمَرَ بِإِیرَادِ أُخْرَى وَ قَالَ سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْخُنْفَسَاءِ تَزُقُّ أَمْ تُرْضِعُ وَلَدَهَا فَحَرِدَ  هَارُونُ وَ قَالَ وَیْحَکَ یَا أَعْرَابِیُّ مِثْلِی مَنْ یُسْأَلُ عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ فَقَالَ سَمِعْتُ مِمَّنْ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ وَلِیَ أَقْوَاماً وُهِبَ لَهُ مِنَ الْعَقْلِ کَعُقُولِهِمْ وَ أَنْتَ إِمَامُ هَذِهِ الْأُمَّةِ یَجِبُ أَنْ لَا تُسْأَلَ عَنْ شَیْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِ دِینِکَ وَ مِنَ الْفَرَائِضِ إِلَّا أَجَبْتَ عَنْهَا فَهَلْ عِنْدَکَ لَهُ الْجَوَابُ قَالَ هَارُونُ رَحِمَکَ اللَّهُ لَا فَبَیِّنْ لِی مَا قُلْتَهُ وَ خُذِ الْبَدْرَتَیْنِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ الْأَرْضَ خَلَقَ دَبَّابَاتِ الْأَرْضِ الذی مِنْ غَیْرِ فَرْثٍ وَ لَا دَمٍ خَلَقَهَا مِنَ التُّرَابِ وَ جَعَلَ رِزْقَهَا وَ عَیْشَهَا مِنْهُ فَإِذَا فَارَقَ الْجَنِینُ أُمَّهُ لَمْ تَزُقَّهُ وَ لَمْ تُرْضِعْهُ وَ کَانَ عَیْشُهَا مِنَ التُّرَابِ فَقَالَ هَارُونُ وَ اللَّهِ مَا ابْتُلِیَ أَحَدٌ بِمِثْلِ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ وَ أَخَذَ الْأَعْرَابِیُّ الْبَدْرَتَیْنِ وَ خَرَجَ فَتَبِعَهُ بَعْضُ النَّاسِ وَ سَأَلَهُ عَنِ اسْمِهِ فَإِذَا هُوَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فَأُخْبِرَ هَارُونُ بِذَلِکَ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَقَدْ کَانَ یَنْبَغِی أَنْ تَکُونَ هَذِهِ الْوَرَقَةُ مِنْ تِلْکَ الشَّجَرَةِ.

بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏48 ؛ ص141

 

«هارون‎الرشید» خلیفه مقتدر عباسی، در یکی از سال‌های حکومت خود، به قصد حج از بغداد حرکت کرد و صد هزار نفر سپاه را با خود برد تا قدرت خود را به علوی‌ها نشان دهد. هیچ‌کس حق نداشت بر خلیفه تقدم و پیشی گیرد، تا رسید به مکه و داخل مسجدالحرام شد؛ ملتزمین او راه را باز می‎کردند و نمی‎گذاشتند کسی بر او سبقت گیرد.

در این میان یک نفر اعرابی بر خلیفه سبقت گرفت وهر جا هارون طواف می‎کرد، اعرابی پیش از خلیفه در محل رکن می‎ایستاد، در محل لمس حجرالاسود قبل از خلیفه حجَر را می‎بوسید و ادعیه وارده را می‎خواند.

دربان کعبه با خشونت گفت: ای عرابی از پیش روی خلیفه کنار برو. آن اعرابی گفت: خداوند در این موضع، مساوات و برابری را برای تمام بشر قرار داده و فرموده: «سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ [حج/25] آن را براى همه مردم مساوى قرار دادیم اعم از کسانى که در آن‌جا زندگى مى‏‌کنند و یا از نقاط دور وارد مى‏‌شوند»

هارون به مقام ابراهیم آمد، اعرابی بر او سبقت گرفت و به نماز ایستاد و خلاصه در تمام اعمال و افعال بر خلیفه سبقت می‎گرفت.

خلیفه چون جسارت و شهامت عرب را دید، پس از فراغت از طواف، او را خواست. حاجب نزد آن مرد عرب آمد و گفت: ای اعرابی امیرالمومنین تو را می‎خواند.

اعرابی گفت من با او حاجتی ندارم، اگر او با من کار دارد نزد من بیاید. حاجب، سخن مرد عرب را به خلیفه رساند، هارون گفت: راست می‎گوید و برخاست و به نزد مرد عرب رفت، سلام کرد و جواب سلام شنید.

گفت: آیا اجازه می‎دهی بنشینم؟ مرد عرب گفت: این خانه نه ملک من است و نه تو، می‎خواهی بنشین و می‎خواهی برو.
هارون نشست، آن‌گاه گفت: ای اعرابی، چه چیز تو را بر امیر جسور کرده که مزاحم سلاطین می‎شوی؟ آیا مثل تو بر خلیفه سبقت می‎گیرد؟

مرد عرب گفت: آری، چرا که من و خلیفه در این‌جا یکسانیم. هارون عصبانی شد وگفت: از تو سوالی می‎کنم، اگر جواب ندادی تو را عقاب می‎کنم. اعرابی گفت: سوال تو، سوال برای یادگیری‌ست یا سوال برای اذیت و متکبّرانه؟ گفت: سوال یک شاگرد است.
اعرابی گفت: در این‌صورت مانند شاگردی بنشین که از استادش دانش می‎آموزد و هر چه دلت خواست بپرس.

هارون گفت: واجبات تو کدام است؟

اعرابی گفت: 1ـ 5ـ 17ـ 34‎ـ 89 ‎ـ 135ـ از 17؛ از 12، 1؛ از 40،1؛ از 200، 5؛ از همه عمر یک و یک به یک.

هارون بلند بلند خندید و گفت: من از واجبات می‎پرسم، تو از اعداد می‎شماری؟

اعرابی گفت: ای خلیفه، مگر نمی‎دانی بنای جهان روی حساب است و دین بر اساس حساب استوار شده است؟ اگر حسابی نبود، در قرآن نمی‎فرمود: «و إنْ کانَ مثقالَ حبَّهٍ مِن‎ْ خرْدَلٍ أتَیْنابِها وَ کَفی بِنا حاسِبینَ [انبیاء/47] و اگر(ظلم ظالمان) به اندازه دانه خردلی باشد، آن‌را حاضر می‎کنیم و ما خود کافی هستیم در حالی‌که حساب‌گریم».

هارون که امپراطور چهل و چهار کشور اسلامی بود و بیش از هشتصد میلیون زیر فرمان او بودند و به ابر نیز خطاب می‎کرد: ببار که هر کجا بباری بر سرزمین‎های تحت سلطه من باریده‎ای، از این عرب با شهامت بسیار تعجب کرد و گفت: خوب، بگو بدانم این اعداد که شمردی بیان‌گر چیست؟ و اگر نتوانستی بیان کنی امر می‎کنم، بین صفا و مروه تو را گردن بزنند.

حاجب گفت: ای خلیفه، از این مقام بترس. مبادا او را در حرم امن الهی گردن بزنی.

اعرابی خندید، هارون گفت: چرا خندیدی؟

مرد عرب گفت: «تعجب می‎کنم از آن‌که،‌ از میان شما دو نفر کدام‌یک جاهل‎تر و نادان‎تر هستید، آن‌که اجل نیامده را می‎بخشد یا آن‌که تعجیل در سرنوشت دیگری می‎کند با این‌که از سرنوشت افراد بی‌خبر است؟

هارون که از شدت غضب نمی‎دانست چه کند گفت: اکنون شرح اعداد را بگو.

مرد عرب گفت: «اما این که گفتم یک، آن دین اسلام است و در اسلام پنج فریضه(پنج نماز) در 5 وقت(صبح، ظهر، عصر، مغرب، شام) وارد شده که 17 رکعت است؛ 34 سجده دارد و 94 تکبیر و 135 تسبیح.

اما این که گفتم: از 12 یکی، مراد روزه ماه رمضان است که از 12 ماه فقط یک ماه است.

اما این‌که گفتم از 40 یکی مراد این است، از چهل دینار واجب است یک دینار به عنوان زکات داده شود و از 200 درهم واجب است

پنج درهم به مستحقین پرداخت کرد.

اما این‌که گفتم از تمام عمر یکی، مراد «حَجَّهُ الاسلام» است که چون مسلمان مستطیع شد، در عمر یک بار باید حج برود.
اما این‌که گفتم یکی به یکی، مراد این است که اگر یکی، دیگری را کشت، باید او را قصاص کرد.

هارون که مبهوت جواب‎‎های مرد عرب شده بود گفت: به خدا قسم خوب فهمیدم و درک کردم، آن‌گاه دستور داد کیسه‎ای زر به مرد عرب بدهند.
مرد عرب گفت: ای خلیفه این کیسه درهم و دینار را برای چه به من می‎بخشی؟ برای آن که خوب صحبت کردم یا برای آن که جواب مساله تو را دادم؟

هارون گفت: برای شیرینی کلام تو.

مرد عرب گفت: اکنون من هم از تو سوالی می‎کنم، اگر جواب دادی کیسه زر از آن خودت باشد و اگر جواب ندادی بگو کیسه زر دیگری هم به من بدهند.

هارون گفت: قبول می‎کنم، بپرس.

اعرابی پرسید: ای خلیفه، بگو بدانم «خُنَفْساء» (سوسک) با پستان، به بچه خود شیر می‎دهد یا دانه را در دهان او می‎گذارد؟
هارون متحیر ماند و گفت: ای اعرابی از مثل من خلیفه چنین سوال می‎کنند؟

اعرابی گفت: من از کسانی شنیدم که آن‌ها از پیغمبر خدا(صلی‎الله‌علیه‌وآله) شنیدند که آن حضرت فرمود: «کسی که امیر و پیشوا و خلیفه قومی می‎شود، باید عقل او به اندازه عقل تمام مردم بوده باشد» و تو پیشوا و خلیفه این قوم هستی، لازم است هر چه از تو می‎پرسند جواب بدهی.

هارون که خجل شده بود گفت: نه والله نمی‎دانم، آیا خودت جواب آن را می‎دانی؟ اگر گفتی، این دو کیسه زر از آن تو خواهد بود.
مرد عرب گفت: پروردگار عالمیان برخی حیوانات زمین را نه از راه پستان و نه از راه دانه‎های حبوبات رزق می‎دهد، بلکه رزق آن حیوانات را در خودشان قرار داده که چون از جنین مادر خارج می‎شوند، از درون خود قوت و غذا می‎گیرند و رشد می‎کنند و زندگی آن‌ها از خاک تأمین می‎شود مانند «خنفساء» که از پستان خود تغذیه می‎‎‎‎کند.

 هارون گفت: والله، این‌گونه مساله‎ای را تاکنون از کسی نشنیده بودم.

 پس مرد عرب دو کیسه زر را گرفت و برخاست و در کنار دیوار کعبه بین فقراء مکه تقسیم نمود.

هارون به اطرافیان خود گفت: در مورد این مرد عرب تحقیق کنید واز اسم او بپرسید.

پس چون از مردم در مورد آن مرد عرب پرسیدند،‌ گفتند: این شخص موسی بن جعفر(علیه‌السلام) است.

هارون گفت: به خدا قسم من می‎دانستم چنین شخصی، باید میوه شجره طیّبه باشد.